De generatie die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt wordt steeds kleiner. Voor mensen die zijn geboren en getogen in een vrije democratische samenleving is het niet te bevatten hoe het moet zijn geweest als je vrijheid volledig met de voeten wordt getreden door een gewelddadige bezetter.
De vrijheid van meningsuiting, de vrijheid om te gaan en staan waar je wilt, de vrijheid om te zijn wie je bent – het zijn voor velen van ons vanzelfsprekendheden, waarvan in de jaren ’40-45 geen sprake was. Kritiek op de bezetter, bijvoorbeeld door de verspreiding van pamfletten en illegale kranten, resulteerde in strenge straffen. De bewegingsvrijheid werd stapje voor stapje ingeperkt, vooral voor Joden, maar ook voor de andere Nederlanders – onder andere door het instellen van de avondklok. Degenen die zich daarna zonder vergunning op straat vertoonden konden rekenen op celstraf, of riskeerden het zelfs beschoten te worden. Jonge mannen werden tegen hun wil afgevoerd voor tewerkstelling in Duitse fabrieken. Naarmate de tijd verstreek werd de sfeer steeds grimmiger – hele bevolkingsgroepen waren op weg om uitgeroeid te worden, en wie het waagde hen te helpen moest het eveneens vaak met de dood bekopen.
Herdenken
75 jaar geleden is Nederland bevrijd van deze bezetting, en dat is het waard om gevierd te worden – ja, het is belangrijk dat dit gevierd wordt! Op diverse plaatsen in het land waren dan ook grootse vieringen gepland voor 4 en 5 mei, voor Dodenherdenking en Bevrijdingsdag 2020. Door de coronapandemie kunnen veel van deze vieringen niet doorgaan of zij vinden in gewijzigde vorm plaats.
Maar wat we nog steeds kunnen doen, en misschien wel des te meer in deze tijd van bezinning, is herdenken. Herdenken dat vele mannen, vrouwen en kinderen het slachtoffer zijn geworden van oorlogsgeweld. En herdenken dat velen hun leven hebben ingezet en zelfs vrijwillig hebben opgeofferd voor de vrijheid van anderen – voor ons.
De volgende generatie
En dat herdenken kunnen we heel goed thuis doen, in onze eigen omgeving, in onze huizen. Gerdi Verbeet, voorzitter van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, roept op om het gesprek aan te gaan met onze kinderen over wat vrijheid betekent. Zelfs al zijn we misschien niet van de generatie die de oorlog heeft meegemaakt, we kunnen de herinnering levend houden door te vertellen over de gebeurtenissen van nu meer dan 75 jaar geleden, zodat ook de volgende generatie beseft dat vrijheid geen vanzelfsprekendheid is. Zo wordt deze bijzondere Bevrijdingsdag een dag die niet snel vergeten zal worden.
Dankbaar voor vrijheid
75 jaar na de bevrijding kunnen we intens dankbaar zijn dat we leven in een vrij Nederland. Dankbaar voor allen die zich hebben ingezet om onze vrijheid te verwerven en te beschermen, zodat iedereen mag zijn wie hij is, en kan denken, geloven en zeggen wat hij wil.
Dankbaar ook voor onze democratische rechtstaat die gefundeerd is op deze vrijheden, waarbij we tegelijkertijd beseffen dat het evenwicht tussen onze persoonlijke vrijheid, de vrijheid van de ander, en het maatschappelijk belang altijd een zoektocht zal blijven. Ook in de huidige samenleving moet onze kostbare vrijheid beschermd en bewaakt worden, zodat deze bewaard blijft voor de volgende generatie. Juist daarom is het zo belangrijk om op Bevrijdingsdag stil te staan bij wat vrijheid betekent, voor onszelf, voor onze kinderen, en voor de hele wereld.